Stimuleer de ontwikkeling van je kind met sensorisch spelen

Wat is sensorisch spel en welke zintuigen komen aan bod?

Bij sensorisch spel voor kinderen draait alles om het ontdekken en verkennen van de wereld via de zintuigen. Het is eigenlijk een soort ontdekkingsreis waarbij kleintjes hun omgeving leren kennen door te voelen, ruiken, proeven, kijken en luisteren. Je kunt het een beetje vergelijken met hoe een wetenschapper nieuwe dingen onderzoekt – maar dan op een speelse manier!

De vijf zintuigen in actie

• Tast (voelen): Denk aan het kneden van klei, spelen met zand of het ontdekken van verschillende texturen zoals glad, ruw of zacht.

• Gehoor: Het luisteren naar verschillende geluiden, muziek maken met instrumenten of simpelweg het ritselen van bladeren.

• Zicht: Het bekijken van felle kleuren, bewegende voorwerpen of spelletjes met licht en schaduw.

• Reuk: Het ontdekken van verschillende geuren zoals kruiden, bloemen of fruit.

• Smaak: Het proeven van nieuwe smaken en structuren tijdens bijvoorbeeld kookactiviteiten.

Extra zintuigen

Naast deze bekende vijf zijn er nog twee belangrijke zintuigen die een rol spelen:

• Evenwichtsgevoel: Dit komt in actie bij schommelen, draaien of balanceren.

• Proprioceptie: Dit gaat over het aanvoelen waar je lichaam zich bevindt en hoe je beweegt, bijvoorbeeld tijdens klimmen of springen.

Al deze zintuigen werken vaak tegelijk samen tijdens het spelen. Wanneer een kind bijvoorbeeld in de zandbak speelt, voelt het de korrels tussen de vingers, ziet het verschillende vormen ontstaan, hoort het het geluid van vallend zand en ruikt het de typische zandlucht.

Voordelen van sensorisch spel voor de ontwikkeling van kinderen

Je kunt je voorstellen dat zintuiglijk spelen veel meer is dan alleen ‘lekker bezig zijn’. Het heeft een hele reeks positieve effecten op de ontwikkeling van kinderen. Een kleintje dat met modder of zand speelt, is eigenlijk bezig met een natuurlijk leerproces.

Als kinderen spelen met verschillende materialen en texturen, krijgen ze een betere motorische ontwikkeling. Hun kleine handjes worden sterker en handiger – super belangrijk voor later als ze gaan schrijven! Ook hun coördinatie gaat met sprongen vooruit, omdat ze constant nieuwe bewegingen uitproberen.

Emotionele en sociale groei

Door zintuiglijke ervaringen leren kinderen ook hun emoties beter begrijpen en uiten. Een kind dat bijvoorbeeld met water speelt, kan daar rust in vinden als het gestrest is. En samen spelen met andere kinderen in een sensorische bak? Dat stimuleert sociale vaardigheden als delen en samenwerken.

Cognitieve ontwikkeling

Het brein maakt tijdens sensorisch spel allerlei nieuwe verbindingen. Kinderen leren begrippen als ‘warm’ en ‘koud’, ‘hard’ en ‘zacht’ niet alleen theoretisch, maar ervaren ze ook echt. Ze experimenteren met oorzaak en gevolg: wat gebeurt er als ik zand nat maak? Of als ik klei uitrol?

Bovendien helpt dit soort spel bij het ontwikkelen van:

• Concentratievermogen
• Probleemoplossend denken
• Creativiteit en fantasie
• Taalvaardigheid (door het benoemen van wat ze ervaren)

Een bijzonder voordeel is dat zintuiglijk spelen ook kan helpen bij het verwerken van prikkels. Kinderen die snel overprikkeld raken, leren door rustig sensorisch spel beter omgaan met verschillende zintuiglijke ervaringen. Het werkt als een soort natuurlijke training voor hun zenuwstelsel.

Praktische sensorische activiteiten voor elke leeftijd

Elk kind is dol op zintuiglijke ontdekkingen, maar de manier waarop je deze aanbiedt verschilt natuurlijk per leeftijd. Hier zijn enkele leuke en laagdrempelige activiteiten die je direct kunt toepassen:

Baby’s (0-1 jaar)

• Zachte lapjes stof met verschillende texturen om aan te voelen
• Rammelaars met verschillende geluiden
• Speelmatten met verschillende oppervlakken
• Bellenblazen om naar te kijken en te grijpen

Dreumesen (1-2 jaar)

• Een bak met rijst of pasta om in te graaien
• Vingerverf voor kliederende kunstwerken
• Muziekinstrumentjes om ritmes te ontdekken
• Waterspelletjes met bekertjes en zeefjes

Peuters (2-4 jaar)

• Klei of zoutdeeg om mee te kneden en vormen
• Sensory bottles met glitters en gekleurde vloeistoffen
• Blote voeten pad in de tuin
• Geurpotjes met verschillende kruiden

Kleuters (4-6 jaar)

• Zandtafel met vormpjes en scheppen
• Slijm maken (onder begeleiding)
• Blinddoekspelletjes met voorwerpen raden
• Geluiden-memory met verschillende materialen

Super handig om te weten: je hoeft echt geen dure spullen aan te schaffen. Gewone keukenmaterialen zoals rijst, pasta of kruiden zijn perfect geschikt. En weet je wat zo leuk is? Je kunt deze activiteiten prima aanpassen naarmate je kind groter wordt. Een peuter die eerst alleen maar rijst schept, kan later bijvoorbeeld letters maken in diezelfde rijst!

Let wel op dat je altijd in de buurt blijft bij deze spelvormen, vooral bij de kleintjes. Sommige materialen kunnen in mondjes belanden of knoeien – maar dat hoort er natuurlijk helemaal bij!

De rol van sensorisch spel bij het verwerken van prikkels en emoties

Zintuiglijke ervaringen helpen kinderen niet alleen bij het leren kennen van de wereld om hen heen, maar spelen ook een cruciale rol bij het verwerken van emoties en prikkels. Het is eigenlijk een soort natuurlijke uitlaatklep, net zoals wij volwassenen soms even een stressballetje knijpen of met onze vingers trommelen.

Emotionele regulatie door zintuiglijk spel

Als kinderen zich overweldigd voelen, kan het werken met verschillende materialen zoals zand, klei of water hen helpen om tot rust te komen. Het kneden, vormen en manipuleren van deze materialen geeft ze letterlijk grip op hun gevoelens. Een kind dat boos is, kan bijvoorbeeld door stevig in deeg te kneden stoom afblazen op een gezonde manier.

Prikkelverwerking in eigen tempo

Door middel van sensorisch spel kunnen kinderen zelf bepalen hoeveel prikkels ze tot zich nemen. In een rustige speelhoek met verschillende texturen, geuren of geluiden, kunnen ze:
• Zichzelf kalmeren wanneer ze overprikkeld zijn
• Nieuwe zintuiglijke ervaringen op hun eigen tempo ontdekken
• Hun grenzen verkennen zonder stress

Van chaos naar controle

Sensorische activiteiten bieden structuur in een wereld die soms chaotisch kan aanvoelen. Het ordenen van voorwerpen op kleur of textuur, het volgen van patronen in zand, of het ritme van muziekinstrumenten helpt kinderen om grip te krijgen op hun omgeving en innerlijke wereld.

Door regelmatig tijd in te plannen voor dit soort spelvormen, help je kinderen om een gezonde basis te leggen voor het omgaan met emoties en prikkels in hun latere leven. Het is als het ware een training in zelfregulatie, verpakt in spel.

Impact op motorische en cognitieve ontwikkeling

Als kinderen lekker bezig zijn met voelen, kneden en experimenteren, gebeurt er eigenlijk veel meer dan je op het eerste gezicht zou denken. Tijdens het spelen met verschillende materialen en texturen ontwikkelen ze niet alleen hun fijne motoriek, maar leggen ze ook belangrijke verbindingen in hun hersenen.

Motorische vaardigheden

Wanneer een kind met zijn handjes in de klei zit of zand door zijn vingers laat glijden, worden de kleine spiertjes in de handen en vingers sterker. Deze bewegingen zijn een perfecte training voor latere vaardigheden zoals schrijven, veters strikken en knutselen. Het knijpen, rollen en vormen van materialen helpt ook bij het ontwikkelen van de hand-oogcoördinatie.

Hersenen in actie

Tijdens zintuiglijk spel ontstaan er als het ware kleine snelwegen in de hersenen. Elke nieuwe ervaring – of het nou gaat om het voelen van verschillende temperaturen of het ontdekken van nieuwe texturen – zorgt voor nieuwe verbindingen tussen hersencellen. Dit netwerk van verbindingen helpt kinderen om:

• Problemen op te lossen
• Creatief te denken
• Oorzaak en gevolg te begrijpen
• Zich beter te concentreren

Ruimtelijk inzicht

Door te spelen met verschillende materialen leren kinderen ook over vormen, volumes en verhoudingen. Als ze bijvoorbeeld met water spelen, ontdekken ze dat dezelfde hoeveelheid in verschillende vormen kan passen. Dit soort ervaringen legt de basis voor later begrip van wiskundige concepten.

Het mooie is dat al deze ontwikkelingen op een natuurlijke, speelse manier plaatsvinden. Terwijl kinderen gewoon lekker aan het ontdekken zijn, werken ze onbewust aan belangrijke vaardigheden die ze hun hele leven nodig hebben.

Tips voor ouders om zintuiglijke ontdekking te stimuleren

Als ouder kun je een belangrijke rol spelen bij het aanmoedigen van sensorische activiteiten. Hier zijn praktische tips om je kind te helpen ontdekken en experimenteren:

Creëer een uitnodigende omgeving

• Richt een speciale speelhoek in waar je kind veilig kan exploreren
• Zorg voor verschillende texturen en materialen binnen handbereik
• Bewaar sensorische materialen in doorzichtige bakjes op kindhoogte

Volg het tempo van je kind

• Laat je kind zelf ontdekken wat prettig voelt
• Forceer niets als je merkt dat bepaalde materialen weerstand oproepen
• Geef complimentjes bij nieuwe ervaringen, hoe klein ook

Maak het dagelijks leven sensorisch

• Betrek je kind bij het koken (voelen aan deeg, ruiken aan kruiden)
• Ga samen op ’texturen-jacht’ tijdens een wandeling
• Laat je kind helpen met huishoudelijke klusjes zoals was vouwen

Denk budget-vriendelijk

• Gebruik alledaagse spullen zoals rijst, pasta of oude tijdschriften
• Maak zelf klei of vingerverf
• Verzamel natuurlijke materialen zoals bladeren en schelpen

Plan bewust

• Kies een moment waarop je kind alert maar niet overprikkeld is
• Zorg voor gemakkelijk wasbare kleding
• Maak samen de ruimte schoon na afloop

Door deze tips toe te passen, maak je zintuiglijk ontdekken een natuurlijk onderdeel van jullie dag. Een kind dat lekker mag knoeien en ontdekken, ontwikkelt zich met sprongen!

Belang van sensorisch spel voor kinderen met speciale behoeften

Voor kinderen met speciale behoeften is zintuiglijk spelen vaak meer dan alleen een leuke activiteit – het kan een essentieel onderdeel zijn van hun ontwikkeling en dagelijkse routine. Kinderen met autisme, ADHD, of andere ontwikkelingsstoornissen kunnen door middel van sensorisch spel beter leren omgaan met hun omgeving en de prikkels die ze ervaren.

Bij kinderen met een ontwikkelingsstoornis zien we regelmatig dat ze bepaalde zintuiglijke ervaringen heel intens beleven. Een trui kan te kriebelig aanvoelen, geluiden kunnen overweldigend zijn of ze hebben juist extra behoefte aan diepe druk. Door gericht bezig te zijn met zintuiglijke spelvormen, kunnen ze geleidelijk wennen aan verschillende sensaties en deze beter verwerken.

Therapeutische waarde

Ergotherapeuten en andere zorgprofessionals zetten sensorische activiteiten vaak doelbewust in als therapievorm. Ze werken bijvoorbeeld met speciale materialen zoals verzwaringsdekens, trilkussens of textuurballetjes. Deze hulpmiddelen kunnen kinderen helpen om:

• Rustiger te worden als ze overprikkeld zijn
• Hun concentratie te verbeteren
• Beter te slapen
• Meer zelfvertrouwen te krijgen in het ontdekken van nieuwe ervaringen

Het mooie is dat veel van deze activiteiten gewoon thuis kunnen plaatsvinden. Een bak rijst om in te graaien, verschillende texturen om te voelen of een schommel in de tuin – het zijn allemaal waardevolle manieren om kinderen met speciale behoeften te ondersteunen in hun ontwikkeling.

Door regelmatig zintuiglijke ervaringen aan te bieden op een veilige, gestructureerde manier, kunnen kinderen met speciale behoeften stap voor stap hun comfort zone vergroten. Dit draagt bij aan hun zelfredzaamheid en kan de dagelijkse uitdagingen die ze tegenkomen wat minder groot maken.

Over De Spelende Kinderopvang

De Spelende Kinderopvang Tilburg is met zes locaties verspreid door de stad dé kinderopvang van Tilburg. Hierdoor is er altijd een kinderopvang bij u in de buurt en hoeft u nooit ver te rijden. U kunt bij ons terecht voor dagopvang, peuteropvang en buitenschoolse opvang (BSO). Met onze blogs willen wij ouders inspireren en tips geven om het leven van hun kindje en zichzelf makkelijker te maken. We hopen dat je inspiratie hebt kunnen halen uit deze blog. Tip: lees ook onze andere blogs!